بنام خداوند
با سلام
شما تصور بفرمائید ، دو نفر شیر فروش ، دو طرف خیابان دیگ های بزرگی پر از شیر را روی اجاق گذاشته و آن ها را داغ می کنند و می فروشند ، چون هر روز از صد لیتر شیر داخل دیگ تقریبا دو لیتر آن بخار می شود ، به خود اجازه می دهند که دو لیتر آب داخل دیگ اضافه کنند ، ولی اگر یکی از شیر فروش ها بجای دو لیتر مثلا ۲۲ لیتر آب به شیر خود اضافه کند ،
آیا این انصاف است که قیمت هر دو شیر یکسان باشد ؟ و اگر فرض کنیم تا مدتی مردم نا آگاهانه و یا به اجبار هر دو شیر را با یک قیمت معامله کنند آیا این مسئله می تواند دوام داشته باشد؟
بنابر این وقتی شیر فروشی تصمیم می گیرد ، با داخل کردن آب شیر خود را رقیق کند و حجم آنرا زیاد کند دانسته یا ندانسته ارزش شیر خود را پایین می آورد .
در یک کشور هم زمانی که بانک مرکزی با خلق پول ، بیش از نرخ توسعه ، به تورم دامن می زند ، در واقع ارزش پول خود را نسبت به کشورهائی که خلق پول نمی کنند پایین می آورد .
این که گاهی سوال می کنند که چرا قیمت ارز بالا رفت ؟ به نظرم بهتر است بگوئیم چرا قیمت تومان پایین آمد ؟ با چاپ اسکناس و خلق پول ، ایجاد تورم می شود و تورم قیمت تومان را کاهش می دهد ، اگر گاهی با تزریق بیش از تقاضا از بالا رفتن قیمت دلار جلو گیری شده ، خود این هم ، اشتباه دیگری بوده ، چرا که اگر با ایجاد سدی بخواهیم جلوی جریان آب رود خانه را بگیریم مسلماً برای همیشه نمی توان این کار را انجام داد ، فشار آب چون دائمی است و ادامه دارد ، بالاخره باعث شکستن سد می شود ،
ممکن است نسبت به استحکام سد زمان شکستن آن، دیر تر یا زودتر باشد ، ولی هیچ سدی برای همیشه نمی تواند جلوی رودخانه ای را بگیرد، مگر اینکه جریان آب متوقف شود ، یا به طور منظم آب های انباشته شده، تخلیه و از فشار آن کاسته شود.
و اگر اینگونه نشود ، آن وقت است که باعث آمدن سیل و ویرانی می شود .
بنابر این در وحله نخست بسیار بهتر است که نرخ تورم و بهره در کشور کنترل شود ، و ارزش پول ملی حفظ شود .
ولی اگر به هر علتی ، قادر به کنترل نرخ بهره و تورم نبودیم بهتر است که اجازه داده شود نرخ ارز هم مثل کالاهای دیگر ، با شیب ملایم تعدیل شود ، و نکته مهم دیگر راجع به نرخ ارز ، اینست که می باید اجازه داده شود که عرضه و تقاضا نرخ واقعی و واحد را برای آن تبیین نماید ، چند نرخی بودن هر کالا و بخصوص ارز ، باعث ایجاد رانت و ویژه خواری خواهد بود که بسیار فساد آور و ضد اخلاقی است .
این که بعضی تصور می کنند ، دولت ها از بالا رفتن نرخ ارز ، سود حاصل می کنند به نظرم صحیح نیست ، ولی آنچه باعث سود دولت و ملت می شود ، واحد و واقعی یا نزدیک به واقعی بودن نرخ ارز است و غیر واقعی و چند گانه بودن ، به ضرر ملت و دولت و به نفع سوداگران و رانت خواران است .
بهترین راه جبران کسری بودجه دولت ها هم به نظرم اول واقعی کردن قیمت ها از ارز گرفته تا حامل های انرژی و بقیه کالا ها و خدمات ، و قطع کامل سوبسید ها برای آنهاست. ( البته بجز آموزش و پرورش ، بهداشت و درمان و قضاوت و امنیت که به این سه مورد می باید از بودجه دولت به مقدار لازم یارانه و سوبسید پرداخت شود )
راه دیگر که کسری بودجه دولت را می تواند کم کند گرفتن مالیات های عادلانه ،است.
برای آینده بازار ارز هم به نظرم با این نرخ تورم ، طبیعی است که قیمت ارز ، رو به بالا باشد ، مثل بقیه کالا ها یعنی همانطور که گفتم تا زمانی که نرخ تورم بالاست به طور منظم ، از ارزش پول ملّی کاسته می شود ، مگر اینکه " اراده و جرئتی " برای جراحی عمیق اقتصادی پیدا شود .
*مقاله فوق در پاسخ سوال خانم گلی زاده خبرگزاری اقتصاد ۲۴ نوشته و در خبرگزاری اقتصاد ۲۴ منتشر شده