1 - نرخ ارز در ماه های اخیر نوسان قابل
توجهی داشته است وحتی به سطح بالای 4 هزار و 100 تومان نیز رسیده است، دلیل این
افزایش نوسان که عمدتا در انتهای پاییز رخ می دهد چیست؟
ج- باید عرض کنم نرخ ارز هم مانند هر کالائی پیرو قانون عرضه و تقاضاست - و هر گاه تقاضا از عرضه پیشی بگیرد بسیار طبیعی است که نرخ ارز رو به افزایش بگذارد - ولی برخی از اوقات تقاضا های کاذب در بازار ظهور می کند - و گاهی هم البته عرضه دستوری و نا بجا که هر دو مضر است و هر یک به طریقی باید مهار شود .
دلیل اینکه چرا تقاضا زیاد می شود گاهی افزایش مسافرت های خارجی است - که با توجه به ارزان بودن نرخ دلار و همچنین نا چیز بودن عوارض خروج از کشور و عدم آمادگی شهر های داخل کشور برای پذیرائی از مسافران - و تا اندازه ای هم دلایل فرهنگی مجموعه ای از دلایل را تشکیل می دهد تا جهانگردان و مسافرتگران ایرانی سفر به خارج را به مسافرت به شهر های داخلی ترجیح دهند - امروزه مسافرت به دوبی و آنتالیا - بسیار ارزانتر از سفر به کیش و مشهد و شیراز تمام می شود - و این ها باعث می شود سالانه بیش از بیست میلیارد دلار ارز کشور فقط به مسافران داده شود - یعنی تقریبا نیمی از درآمد های حاصل از فروش نفت - در حالی که اگر نرخ دلار و هزینه عوارض خروج از کشور تعدیل شود و به مسافران خارج از کشور جایزه داده نشود ( چون در این زمان که بنده مشغول نوشتن این سطور هستم خروج ده هزار دلار توسط هر مسافر قانونی است و نرخ دلار در داخل و خارج حدود 80 تومان اختلاف دارد بنابر این هر مسافر که با خود ده هزار دلار می برد هشتصد هزار تومان سود می برد که این جایزه ای است که سیستم ارزی کشور برای تشویق مسافران به سفر به خارج به آنها می دهد ) و وضعیت هتل های داخل کشور بهتر و قیمت های آنها رقابتی تر و پذیرائی و غذا ها مورد قبول تر باشد - حداقل از خروج بیش از سه چهارم از ارز مسافری جلوگیری می شود و این یعنی صرفه جوئی پانزده میلیارد دلار سالانه -
2- .در حال
حاضر شرایط بازار چگونه است؟ آیا آرامش به بازار بازگشته است یا این که می توان یک
جهش دیگر را انتظار داشت؟ آیا با لغو تحریم ها بازار با ثبات تر از گذشته شده
است؟
ج - بازار در حال حاضر به نظر من کاملا صحیح اداره نمی شود - آرامش هم هم اگر باشد - که البته هنوز نیست در اثر تزریق های لایتناهی و بی دریغ است و اگر اندکی از حجم تزریق کم شود بلافاصله در قیمت ها اثر می گذارد و این یعنی غیر واقعی بودن قیمت کنونی و البته عدم کنترل مصرف .
راجع به تحریم ها هم بنده هیچگاه معتقد نبوده ام که تحریم ها روی اقتصاد ما و از جمله قیمت ارز اثر مستقیم و جدی داشته باشد - فقط اگر ما از ابزار های خود که از تحریم بیرون آمده اند بهتر و بیشتر استفاده کنیم می تواند برای اقتصادمان نافع باشد .
3. بانک مرکزی سعی داشته که در ماه های گذشته نقش صرافی بانک ها را در بازار پررنگ کند، آیا این سیاست موفق بوده است؟ تناقضی در کار این صرافی ها با دیگر صرافی ها وجود ندارد؟ به طور کلی وجود بانک ها در داد و ستد رخداد مناسبی ارزیابی می شود؟
ج -- نیاز به وجود صرافی بانکها در شرایطی احساس شد که بانکها به علت تحریم های ظالمانه فعالیت های خود در زمینه خدمات ارزی را متوقف کرده و صرافی های بخش خصوصی هم توان کافی برای جوابگوئی به نیاز های ارزی مردم را نداشتند - بنابر این در شرایطی که بانک ها از بند تحریم ها رهائی یافته اند و با توجه به امکانات - تعداد شعب ارزی و کارمندان ورزیده که بانکها در اختیار دارند واقعا حیف است که مردم را از خدمات ارزی بانکها محروم کنیم و با فعال شدن شعب ارزی بانکها دیگر هیچ دلیلی برای ادامه کار صرافی بانکها نمی ماند .
اصولا با رفع تحریم ها و فعال شدن بانک ها دیگر چه نیازی به زائده ای به نام صرافی بانکها است؟ و در واقع چرا بانکهای ما با این همه تجهیزات و امکانات و شعب در سراسر کشور باید بیکار و تماشاچی باشند تا مثلا هر کدام یک صرافی زیر مجموعه با داشتن تنها یک یا دو شعبه داشته باشند؟ که تازه اکثر آنها به هیچ وجه مسئولیت پذیری و اعتبار و تخصص بانکها را ندارند.
سوالی که مطرح است این است که با توجه به رفع تحریم ها علیه سیستم بانکی کشور و با توجه به توانائی بالا و شعب ارزی فراوان و متعدد و کارمندان مجرب در زمینه خدمات ارزی چرا کماکان بانکهای ما باید از ارائه خدمات ارزی طفره رفته و مردم را از خدمات آنها محروم نگه داریم و وقتی که آب هست چرا کماکان اصرار به انجام تیمم داریم؟
4- دیگر سیاست بانک مرکزی اخذ مالیات از صرافی های بود که به طور عمده ارز داد و ستد می کنند، این سیاست چه اثری در بازار گذشته و چگونه ارزیابی می شود؟ . دیگر سیاست بانک مرکزی اخذ مالیات از صرافی های بود که به طور عمده ارز داد و ستد می کنند، این سیاست چه اثری در بازار گذشته و چگونه ارزیابی می شود؟
ج-گرفتن مالیات بر ارزش افزوده از معاملات ارزی در هیچ کجای دنیا مرسوم نیست - چون به فرض اینکه ارز را کالا بدانیم چون هر کالائی که از آن مالیات بر ارزش افزوده گرفته شود وقتی از کشور خارج شود آن مالیات را به صاحب کالا باز می گردانند - و با توجه به اینکه ارز در داخل کشور کاربردی ندارد و فقط برای بردن به خارج خریداری می شود - بنابر این گرفتن و پس دادن مالیات از آن کاری بیهوده و بی فایده است - ولی با هم اینها گرفتن مالیات از خرید و فروش ارز - اگر همگانی باشد و راهکاری ابداع شود که بشود از همه خریداران و فروشندگان ارز آن مالیات را اخذ کرد - امر نامبارک نیست - بلکه می تواند سودمند هم باشد و به عنوان ترمزی عمل کرده و از دخالت عناصر سودجو در بازار ارز و ایجاد تقاضا های غیر واقعی جلوگیری کند - ولی باز هم تاکید می کنم شرط مثبت بودن این حرکت اینست که برای همه باشد - نه اینکه فقط برای صرافان رسمی و دیگران از جمله بانکها و صرافان غیر رسمی معاف باشند .
5 -به طور کلی، اقدامات بانک مرکزی در مواجه با نوسان ارزی چگونه ارزیابی می کنید؟ به طور کلی، اقدامات بانک مرکزی در مواجه با نوسان ارزی چگونه ارزیابی می کنید؟
ج- همیشه گفته ام آنچه برای اقتصاد ما بسیار زیانبار است تلاطمات و نوسانات شدید و مخرب است - وگرنه بالا رفتن نرخ در شرایطی که نرخ تورم و نرخ بهره در کشور ما با کشور های صاحب ارز های معتبر تفاوت دارد بسیار طبیعی و منطقی است و نگه داشتن دستوری قیمت ها است که در زمانهائی باعث جهش های بزرگ و و تلاطمات وسیع و ویرانگر خواهد شد .
6. برخی از مقامات رسمی، یکی از دلایل نوسان دلار را افزایش تقاضا در پایان پاییز عنوان می کنند، آیا در این زمان تقاضا با روزهای قبل تفاوت می کند؟ آیا تقاضای سفته بازی نیز در بازار وجود داشته است؟ در حال حاضر وضعیت تقاضا چیست؟
ج- ممکن است در زمان هائی تقاضا قدری از عرضه پیشی بگیرد که اگر نرخ واقعی باشد - در آن زمان می شود با تزریق بیشتر نرخ را کنترل کرد و همچنین سفته بازی و بورس بازی به بازاری آسیب می رساند که نرخ ها در آن غیر واقعی باشد .- وگر نه وقتی دو کفه یک ترازو تقریبا یکسان باشد - ترازو دار می تواند با سر انگشت تدبیر به راحتی شاهین ترازو را میزان کند - و در این شرایط بورس باز و دلال و هر عامل دیگری نمی تواند اختلالی در بازار ایجاد کند و حتی گاهی شاید منافعی هم داشته باشد و باعث رونق بازار شود .
7. برخی از صرافی ها درهفته های گذشته ارزهای بسته 5 هزار دلاری با قیمت کمتر از نرخ بازار توزیع می کردند، این رفتار چه اثری در بازار داشته است؟
ج -این کار هم از تبعات همان توزیع غیر کارشناسی است که باعث ایجاد رانت می شود - یعنی فروختن ارز ارزان و وارد کردن تقاضا های غیر واقعی به بازار - بنده نمی دانم چگونه می شود از سیاستی دفاع کرد که در آن مردم را تشویق می کنند با گذاشتن یکی دو ساعت وقت و ایستادن در صف و گرفتن پنج هزار یا (از امروز) ده هزار دلار بین دویست تا پانصد هزار تومان سود حاصل کنند - آیا این سیاست انگیزه نیروی جوان را به انجام کار مفید و فعالیت های اقتصادی تضعیف نمی کند ؟ آیا روحیه ولع و طمع ورزی و زیاده خواهی و بیعاری را تقویت نمی کند ؟
8. یکی از دلایل افزایش نرخ ارز، تغییر نرخ حواله در بازار عنوان شده است. مکانیزم اثرگذاری نرخ حواله بر نرخ دلار به چه شکل است و آیا این تغییرات به هم مرتبط هستند؟
ج -- حواله هم همان دلار است -زمانی که عرضه ارز توسط بانک مرکزی به صورت حواله انجام شود قیمت اسکناس قدری بالاتر می ایستد و دلیل آن اینست که صرافان و عوامل آنان با خریدن حواله و تبدیل آن به اسکناس و ارد نمودن آن به بازار تامین اسکناس در بازار را مدیریت می کنند که البته بابت این کار علاوه بر هزینه های شامل نرخ تبدیل و اهاب و ذهاب و غیره سود خود را هم مطابق تقاضای بازار لحاظ می دارند و زمانی که عرضه به صورت اسکناس صورت گیرد - این کار بر عکس انجام می شود ضمن اینکه چون خارج کردن دلار از کشور محدودیت دارد - علاوه بر هزینه تبدیل و اهاب و ذهاب نرخ ریسک هم به آن اضافه می شود و البته همه از جیب مشتری نهائی - البته اگر عرضه کننده عمده ارز تعادل را در عرضه اسکناس و حواله رعایت کند - به نفع مشتری و به ضرر عاملان این تبادل خواهد بود .
9. در روزهایی که نوسان نرخ دلار افزایش می یابد، بسیاری از صرافی ها معامله نمی کنند و تقاضا به سمت تهیه ارز از دلالان سوق می یابد، چه راهکاری برای این قضیه می توان پیدا کرد؟
ج-- با راهکارهائی می شود به راحتی از ایجاد نوسانات شدید در بازار جلوگیری کرد و این باز می گردد به بحث تک نرخی شدن ارز - که در باره آن بسیار گفته و نوشته شده - و شاید تنها راه برای جلو گیری از ایجاد رانت و نهایتا فساد در توزیع ارز همان اقدام به تک نرخی کردن ارز باشد که البته معنی آن تثبیت نرخ نخواهد بود - و حتی شاید نوسان اندکی نیز داشته باشد ولی در نهایت مردم با یک نرخ سر و کار دارند - و البته همانطور که قبلا هم گفته ام این کار احتیاج به دو خصیصه برای اجرا کنندگان دارد - یکی اراده و دیگری جرات - ولی متاسفانه سیاست گذاران فعلی دنبال ایجاد امتیاز ویژه برای برخی از جمله دارندگان مجوز صرافی هستند - و این کار باعث افزایش متقاضی برای گرفتن مجوز از یک سو و سختگیری های بیشتر در دادن مجوز صرافی از طرف دیگر شده - یک زمانی یکی از مقامات بانک مرکزی ضمن صحبت نظر حقیر را راجع به شرایط دادن مجوز صرافی با توجه به تعداد کثیر متقاضی پرسید - بنده عرض کردم - شما شرایط را آسان کنید ولی فقط رانت ندهید - سهمیه ندهید - آنهائی که دنبال رانت و ویژه خواری هستند می روند - و سرتان خلوت خواهد شد - ولی اگر رانت بدهید هر چقدر هم سختگیری کنید باز مشتری و متقاضی خواهید داشت ولی نه صرافان اصیل بلکه رانتخواران پولدار و با پارتی های قوی -(ببخشید مثل اینکه قدری از بحث خارج شدیم )
10. برای برنامه ریزی مناسب هماهنگی میان صرافی و سیاست های بانک مرکزی باید چه مواردی را رعایت کرد؟
ج-- ایجاد هماهنگی بین سیاست های بانک مرکزی و صرافان از عمده وظایف کانون صرافان است و هر نوع بی نظمی و عدم هماهنگی در این رابطه نشان از بی کفایتی و عدم کارائی اعضای شورای فعلی کانون دارد .اخیرا شنیده می شود که کانون صرافان بدون هماهنگی با بانک مرکزی بر خلاف قانون سعی در گرفتن خودیاری (زوری) از همکاران دارد - یعنی هر همکاری که حتی برای گرفتن یک معرفی نامه گذارش به کانون بیافتد او را مجبور به پرداخت رقم های کلان به عنوان همیاری ( یا خودیاری - العهدته علی الراوی) - کانونی که با دادن وعده های شیرین از همکاران رای گرفت نه تنها به عهد و پیمان خود وفا نکرد - و بر علیه دستور العمل غیر کارشناسی با مقامات بانک مرکزی مزاکره منتج به نتیجه ای انجام نداد - بلکه حالا با مطرح کردن - همیاری علاوه بر حق عضویت باعث ناخشنودی برخی از همکاران شده -
11. آیا می توان پیش بینی از نرخ تعادلی این روزهای بازار ارائه کرد؟ آیا می توان گفت که بازار در عدم تعادل قرار دارد؟
ج-البته اقوال در این رابطه مختلف است و برخی نرخ فعلی را تعادلی و واقعی می دانند - ولی نظر حقیر این نیست - و نرخ فعلی را واقعی ارزیابی نمی کنم .
